Bazý toplumsal davranýþlarý açýklamak amacýyla maymunlarýn kullanýldýðý bir deney gerçekleþtirilir. Bunun için aç bir maymun içinde sadece yüksek bir duvar, duvara dayanmýþ bir merdiven ve duvarýn üzerine konulmuþ bir meyve tabaðýnýn bulunduðu bir odaya konulur. Maymun aç, dolayýsýyla meyveleri görür görmez hemen baþlýyor merdivene týrmanmaya. Tam maymun merdivenin sonuna ulaþacaðý sýrada maymunun üzerine soðuk su dökülür. Afallayan maymun þaþkýn bir þekilde yere düþer. Ama vazgeçmez, tekrar baþlar týrmanmaya fakat sonuç yine soðuk su olur, maymun yine yerde. Bu böyle 4–5 kez tekrar eder ve sonunda maymun meyvelerden uzak durmasý gerektiðini olacaklarý bildiði için öðrenir. Daha sonra birinci maymun hala içerdeyken odaya ikinci bir maymun konulur. Ýkinci maymun da meyveleri görür görmez hemen merdivene týrmanmaya baþlar; fakat bunun sonuçlarýný bilen birinci maymun, onu korumak için ikincinin merdivene týrmanmasýný engeller ve onu hýrpalar. Böylece ikinci maymun da meyvelere yaklaþmamasý gerektiðini anlar. Sonra ilk iki maymun içerdeyken içeriye üçüncü maymunu sokarlar. Üçüncü maymun merdivene yönelir yönelmez birinci ve ikinci maymun, üçüncüyü iyice bi döver, üçüncü neye uðradýðýnýn farkýnda olmaz. Son olarak olayý ve sonucunu bilen birinci maymun odadan çýkarýlýr ve odaya dördüncü bir maymun konulur. Dördüncü odaya girer girmez ikinci ve üçüncünün saldýrýsýna uðrar ve epey bi dayak yer; ki gariptir en fazla tepkiyi olaydan tamamen habersiz üçüncü maymun göstermektedir. Sonuçta iþ öyle bir hal alýr ki ne dövülen niye dövüldüðünü bilmez, ne de dövenler niye dövdüðünü!
